Sự nghiệp văn chương J. Leiba

J. Leiba có viết một số truyện ngắn, nhưng không thành công bằng thơ. Thơ ông, tuy chỉ có hơn chục bài đăng báo, chưa in thành tập, nhưng đã được giới thiệu trong quyển Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh-Hoài Chân và trong bộ sách Nhà văn hiện đại của Vũ Ngọc Phan.

Hai nhà phê bình văn học là Hoài Thanh và Hoài Chân viết:

"Thơ đăng báo Loa với một tên ký chẳng Việt Nam tí nào, thế mà vừa ra đời Leiba liền được người ta thích. Người ta thích người vần thơ có giọng Đường rõ rệt, mà lại nói được nỗi lòng riêng của người thời nay. Trong khuôn khổ xưa, cái hương vị mới ấy rất dễ say người...Thơ Leiba ra đời (1934) giữa lúc ai nấy đều cảm thấy mình như trẻ lại. Các nhà thơ đương thời, Thế Lữ, Đông Hồ, Thái Can, kẻ trước người sau, đều tả bằng người nét âu yếm nỗi lòng của người thiếu nữ lúc mới bén tình yêu. Nhưng không ai nói được đầy đủ như tác giả bài "Năm qua"...Những câu như:Hoa tặng vừa tàn bông thược dược,Tìm chàng bỗng vắng, bóng chàng xa...Hay là:Sầu đối gương loan, bóng lạ người,Chàng không lại nữa, đẹp cùng ai?Có thể để ngang những câu tuyệt hay trong thơ cổ....Chán nản đưa người về tôn giáo. Thơ Leiba hồi sau có bài đượm mùi Phật, mặc dầu chưa đúng hẳn với tinh thần đạo Phật. Bài Bến giác chẳng hạn có một giọng lạnh lùng, chua chát nhưng chưa phải là giọng của kẻ đã dứt hết trần duyên...Tuy thế người gần đạo Phật hơn hết các nhà thơ bấy giờ"[2].

Còn theo Từ điển Văn học (bộ mới), thì: "J. Leiba vì ân hận với những hành vi lầm lỡ cũ, ông tự nguyện quay về với đạo Phật để tìm nguồn an ủi. Những bài thơ của ông lúc này nhiễm dần mùi đạo nhưng vẫn không tránh khỏi giọng yếm thế và đôi khi còn kiêu bạt."[1]

Trong quyển Thi nhân Việt Nam, thơ Leiba được tuyển giới thiệu bốn bài, đó là: "Năm qua", "Mai rụng", "Hoa bạc mệnh" và "Bến giác". Ở đây, giới thiệu một bài:

Bến GiácPhù thế đã nhiều duyên nghiệp quá!Lệ lòng mong cạn chốn am không.Cửa thiền một đóng duyên trần dứt,Quên hết người quen chốn bụi hồng[3].